Odsiecz nr 8 - "Wesele" od podszewki, czyli o symbolach.

Młoda Polska, koniec wieku XIX, to czas symbolizmu. Pojawia się zarówno w literaturze, jak i w malarstwie. Artyści dążyli do wyrażenia tego, co niewyrażalne (duszy, śmierci, miłości, niewiary). Ich twórczość charakteryzowała się aluzyjnością, wieloznacznością, grą skojarzeń i obecnością symbolu. Sam symbol służył poetom i malarzom do przywoływania pewnych idei, pojęć czy nastrojów.

Często symbol mylony jest z alegorią. Jaka jest różnica między nimi? Otóż, alegoria jest figurą o znaczeniu niezależnym od kontekstu, w którym się znajduje. Przykładem może być Temida - alegoria sprawiedliwości:

źródło: http://www.wierzyciele.pl

Niezależnie od tego, w jakim kontekście pojawi się Temida, zawsze będzie znaczyła to samo. Symbol natomiast wchodzi w relację z kontekstem. Oznacza to, że symbol będzie odczytywany w zależności od tego, co znajduje się w jego otoczeniu. Co innego będzie znaczyć róża w omawianym Weselu, a co innego w utworze J. Kasprowicza Krzak dzikiej róży w ciemnych smreczynach. Wszystko zależy od kontekstu. Najprościej zatem rozróżnić te figury następująco: alegoria - jedno znaczenie niezależnie od kontekstu, symbol - wiele znaczeń zależnych od kontekstu.

Po tym wstępie mogę już spokojnie przejść do wyjaśnienia symboli w dramacie S. Wyspiańskiego.

• chochoł - symbol bardzo wieloznaczny; w dramacie oznacza uśpienie, letarg narodu, ale także nadzieję na przebudzenie. Pod słomianą otuliną śpi bowiem róża - symbol życia i piękna;
• chocholi taniec - uśpienie, niewola, beznadzieja charakteryzujące stan narodu polskiego;
• widmo - w rzeczywistości był to malarz Ludwik de Laveaux; symbolizuje romantyczną miłość oraz - z perspektywy Marysi - szansę na lepsze życie;
• Stańczyk - mądrość polityczna i dalekowzroczność, a także konserwatyzm;
• Zawisza Czarny - wartości i ideały rycerskie, które obowiązywały w czasach Polski Jagiellonów; jest każe symbolem męstwa i waleczności;
• Hetman Branicki - zdrada i hańba, podczas konfederacji targowickiej sprzedał Polskę carycy Katarzynie;
• Upiór - Jakub Szela, symbol krwawej rabacji galicyjskiej, dzielącej chłopstwo i inteligentów;
• Wernyhora - lirnik ukraiński, symbol zgody narodowej, możliwości na odbudowę Rzeczpospolitej i odzyskanie niepodległości;
• chata w Bronowicach - symbolizuje całą Polskę, bawią się w niej oba stany, przedstawiciele różnych profesji;
• czapka z pawimi piórami - prywata, próżność, przywiązanie do dóbr materialnych, egoizm, pociąg do bogactwa; uosobieniem tych cech jest Jasiek;
• złoty róg - szansa na zbudzenie narodu z letargu i odzyskanie niepodległości;
• sznur - niewola po zaprzepaszczeniu szansy na odzyskanie niepodległości;
• chłopi z kosami - wspomnienie mężnej bitwy pod Racławicami, w której chłopi walczyli z kosą w ręku.

To już ostatnia Odsiecz z serii Wesele. Gdybyście mieli jakieś pytania, możecie zadawać je w komentarzach bądź na Facebooku. Myślę jednak, że zagadkowy dramat Wyspiańskiego  trochę się rozjaśnił. Są oczywiście jeszcze inne kwestie, które można by poruszyć przy okazji omawiania tego utworu, ale to właśnie to jest konieczne, by zdać :)