Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki zostali omówieniu w ostatniej Odsieczy. Pozostało nam jeszcze dwóch, tj. Zygmunt Krasiński i Cyprian Kamil Norwid. Odnoszę wrażenie, że o ile Zygmunta Krasińskiego jeszcze czasem się czytuje i to ze zrozumieniem, o tyle Cyprian Norwid jest nielubianym, bo niezrozumianym poetą. Dlaczego?
Spójrzcie na powyższy wykres, który przedstawia lata życia poetów polskiego romantyzmu. Zauważcie, że wobec Słowackiego i Krasińskiego Mickiewicz jest starszym bratem. Jednocześnie jest on świetnym punktem odniesienia dla młodszych kolegów w kwestii poglądów, co bardzo ładnie widać na osi MICKIEWICZ - SŁOWACKI. Zauważcie także, kiedy mają miejsce debiuty tych poetów: 1822, 1830 i 1834. Oznacza to, że są one bardzo do siebie zbliżone - szczególnie dwa ostatnie. W związku z tym... co z Norwidem? Norwid rodzi się w 1821, a więc rok przed debiutem (!) Adama Mickiewicza. Kiedy wieszcz robi pierwsze kroki w poezji, Norwid stawia pierwsze kroki jako dziecko. Innymi słowy, pokolenie dzieli obydwóch poetów. Różnica między debiutami jest jeszcze większa, wynosi bowiem ponad 40 lat. Oznacza to, że Norwid, choć należy do epoki romantyzmu, choć tworzy w jej duchu, wzrastał i dojrzewał w innych nastrojach niż jego koledzy po fachu. Twórczość Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego koncentrowała się wokół powstania listopadowego, natomiast dla Norwida bliższym wydarzeniem było powstanie styczniowe, którego żaden z powyższych nie dożył. Można powiedzieć, że Norwid jedną nogą jest jeszcze w romantyzmie, a drugą wkracza już w pozytywizm. Krytykujący romantyków i niezrozumiany przez pozytywistów zostaje zapomniany, osamotniony. Dopiero Zenon Przesmycki (Młodopolanin) odkrywa twórczość tego poety i rozpowszechnia ją. Zresztą, Norwid do dziś jest badany przez współczesnych badaczy. Najwybitniejszym z nich jest prof. Janina Puzynina z Uniwersytetu Warszawskiego.
Chrześniak Napoleona - Zygmunt Krasiński
Zygmunta Krasińskiego poznajecie w liceum właściwie tylko w kontekście Nie-Boskiej komedii. Nie będę Wam przybliżać treści lektury ani sposobów jej interpretowania, ponieważ istnieje wiele stron, na których takie zagadnienia zostały już poruszone. Pozwolę sobie natomiast napomknąć o kilku sprawach.
Ciekawe jest, że utwór ten, podobnie jak kilka innych, Zygmunt Krasiński wydaje anonimowo ze względu na ojca. Kimże on był, skoro twórca aż tak się go bał? Okazuje się bowiem, że ojciec Krasińskiego - Wincenty - służył jako generał u Napoleona, którego notabene uważał za prawowitego władcę Polski. Potępiał ponadto wszelkie demonstracje, zrywy patriotyczne, w tym samo powstanie listopadowe. Uważał bowiem, że tego typu wydarzenia mogą wywołać rewolucje, odwrócenie porządku społecznego, upadek arystokracji. Wpływ poglądów ojca na życie Zygmunta był na tyle silny, że przez całą dorosłość poeta czuł się rozdarty między tradycjami rodzinnymi a ideą romantycznej walki o niepodległość. Wyraz temu daje m.in. w Nie-Boskiej komedii, przedstawiając racje arystokracji i ludu oraz prezentując swoje poglądy o poezji.
Powyższe przeżycia sprawiły, że w twórczości Krasińskiego dominuje katastrofizm, metafizyka, egotyzm, wizjonerstwo, historyzm. Warto także zwrócić uwagę, że artysta jako mężczyzna przeżywał burzliwe romanse (m.in. z Delfiną Potocką), co niewątpliwie wpłynęło na obecność erotyzmu w jego utworach.
(Nie)stracony Cyprian Norwid
Jak już wiecie, Norwid reprezentuje pokolenie straceńców po upadku powstania listopadowego, Wielkiej Emigracji itd. Wchodzi w polemikę z dotychczasowymi ideałami, jednak należący jeszcze do poprzedniej epoki zostaje odrzucony także przez pozytywistów. Włącza się czynnie do przygotowania powstania styczniowego, po jego upadku odczuwa niemałą gorycz, zawód. Z wolna traci słuch. Umiera samotnie w Domu św. Kazimierza - przytułku dla sierot i weteranów. Prócz tego, że był niezwykłym poetą, tworzył także rysunki... niewielu o tym pamięta.
Norwida znamy przede wszystkim z jego oryginalnych wierszy zamieszczonych w Vade-mecum, dramatów - Pierścień wielkiej damy, Kleopatra i Cezar. Spójrzmy na jeden z utworów poetyckich - Fortepian Szopena. Zawarty we wspomnianym tomiku przedstawia on program poetycki dotyczący poezji i sztuki; według poety powinny one podejmować tematykę uniwersalną i moralną, wpływać na zachowania i nastroje społeczne. Z tego względu Fortepian Szopena uznaje się za traktat o istocie sztuki. Jej ideałem jest połączenie piękna greckiego, tradycji chrześcijańskiej i romantyzmu zawartego w muzyce Fryderyka Chopina. Ponadto, w utworze znajdziecie elementy mitologii (mit o Orfeuszu), teogonii orfickiej (wg niej ludzie zostali stworzeni z popiołów pozostałych po spaleniu ciał Zagerusa [dobro] i tytanów [zło]), motywów pasyjnych (śmierć Chrystusa kończąca się odrodzeniem), tematyki autotelicznej (niezrozumienie współczesnych, odrzucenie jako cena za sztukę doskonałą bliską geniuszu).
Ciekawe jest to, że Norwid wprowadza do materii poezji wiele nowinek, na które koniecznie trzeba zwracać uwagę przy interpretacji jego wierszy, gdyż są one bardziej wymowne niż same wyrazy, słowa. Mam tu na myśli: interpunkcję, przemilczenia, zaprzeczenia, lapidarność (skróty myślowe), archaizmy i neologizmy. Ponadto, Norwid był prekursorem w używaniu wiersza wolnego, świetnie znał konteksty kulturowe i filozoficzne, stosował figurę symbolu, ironii, paraboli.
O d p o w i e d n i e d a ć r z e c z y - s ł o w o ! -- Podsumowanie
Oto podsumowanie, w którym zestawiam cechy poezji wszystkich czterech wieszczów:
| Adam Mickiewicz | Juliusz Słowacki | Zygmunt Krasiński | Cyprian Norwid |
| mesjanizm, mistycyzm, oniryzm, wizjonerstwo, tyrteizm, ludowość, folklor, orientalizm, historyzm | winkelriedyzm, mistycym, historiozofia, tyrteizm, oniryzm, mit początku państwa polskiego, symbolizm | katastrofizm, erotyzm, metafizyka, wizjonerstwo, mesjanizm, historyzm | wiersz wolny, paraboliczność, paradoksalność, ironia, symbolizm, muzyczność, lapidarność, przemilczenia, rozbudowana interpunkcja |
To już koniec romantyzmu. Długo, długo pisałam, starałam się zebrać potrzebną Wam wiedzę w Odsieczach. Mam jednak nadzieję, że się one przydały i że będą Wam służyć :)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz