Wczoraj zmierzyliśmy się z dwoma światami bawiącymi się w Bronowicach na weselu. Dziś na warsztat weźmiemy personae dramatis, które są chyba najbardziej niejasnym, a jednocześnie najbardziej wymownym elementem dramatu. Dla ułatwienia wszystko przedstawię za pomocą tabeli.
Jak już wczoraj napisałam, personae dramatis stanowią alter ego bohaterów, którym się ukazują. Ujawniają ich niepokoje, marzenia, pragnienia i kompleksy, a jednocześnie demaskują mity narodowe. Dwie osoby dramatu: Chochoł i Wernyhora pełnią jeszcze jedną funkcję, czyli napędzają akcję Wesela.
| Kto? | Komu? | Dlaczego? |
| Zmarły ukochany | Marysia | mąż-inteligent był dla Marysi szansą na opuszczenie wsi; SW* ukazuje mit romantycznej miłości silniejszej niż śmierć |
| Stańczyk | Dziennikarz | Stańczyk symbolizuje postawę lojalizmu wobec zaborcy (teka Stańczyka), a także konserwatyzm, polityczną mądrość i dalekowzroczność. Dziennikarz mający również poglądy konserwatywne (R. Starzewski "Czas") pod wpływem rozmów ze zjawą zaczyna mówić o grzechach narodowych. Niemniej, Stańczyk jest wyrzutem sumienia Dziennikarza, ponieważ zadaniem Starzewskiego jest nic innego jak usypianie polskiego społeczeństwa (i tu ładnie się to wiąże z różą śpiącą w chochole). |
| Rycerz | Poeta | Po pierwsze, dlaczego Zawisza Czarny? Dlatego, że K. Przerwa-Tetmajer jest autorem niedokończonego poematu pt. Zawisza Czarny oraz liryku Zbroja Zawiszy. Po drugie artysta sam prosi o pojawienie się rycerza i zbudzenie z letargu polskiego narodu. Znów wchodzimy w metaforę snu. Ostatecznie jednak Poeta nie wykonuje tego, o co prosił Rycerz, tj. nie składa swojej duszy. Co więcej, znajdująca się za przyłbicą Rycerza pustka odzwierciedla pustkę słów poety uwarunkowaną współczesną epoką (fin du siecle). Poeta jest próchnem, nie jest w stanie stworzyć nic, co porwałoby - na wzór dzieł romantycznych - naród do walki. Może tworzyć tylko w duchu dekadentyzmu. |
| Hetman Branicki | Pan młody | Hetman Branicki jest zdrajcą Polski, ponieważ brał udział w konfederacji targowickiej; przez to został skazany na śmierć. Zjawa - symbol zdrady - zarzuca panu młodemu zdradę swojej warstwy społecznej. Sam młodzieniec nie jest pewien, czy postąpił słusznie biorąc za żonę chłopkę. |
| Upiór Jakuba Szeli | Dziad | Wesele ma miejsce w 1900 roku. Oznacza, że Dziad biorący udział w zabawie jest także uczestnikiem rabacji galicyjskiej, która działa się niespełna 60 lat wcześniej. Na weselu znajdują się zatem uczestnicy i potomkowie ofiar tamtych wydarzeń. Z pewnością SW demaskuje tu mit sojuszu szlachty i chłopów. Pamięć o 1846 r. dzieli ludzi. |
| Wernyhora | Gospodarz | Wernyhora jest legendarnym lirnikiem ukraińskim, symbolem zgody narodowej. Poszukuje właściwej osoby do organizacji powstania. Wybiera Gospodarza, ponieważ stanowi on medium pomiędzy inteligentami a chłopami; jest bowiem inteligentem cieszącym się szacunkiem chłopów. Wernyhora wręcza Gospodarzowi złotą podkowę oraz złoty róg. Podkowę zawłaszcza Gospodyni (szczęście dla siebie, prywata), róg zostaje zgubiony przez Jaśka. |
W akcie II pojawia się także zagadkowy Chochoł. Z jednej strony nawiązuje on do obrazu SW Chochoły, na którym snopki siana otulające róże przypominają sylwetki ludzkie. Z drugiej strony ma on bardzo silną wymowę symboliczną. Ukazuje on stan uśpienia róży - kwiatu wartościowego, pięknego, cennego. Oznacza to, że to, co w narodzie najlepsze śpi uśpione. Także sam chocholi taniec ukazuje marazm, uśpienie, letarg. Ostały sznur, o którym śpiewa chochoł, nie jest niczym innym jak znakiem, że Polska pozostaje w niewoli. Innymi słowy, SW zdiagnozował niedojrzałość polityczną Polaków. W chłopach objawia się ona prywatą (zgubienie rogu), butnością, słomianym zapałem, pijaństwem, brakiem zaufania wobec przywódcy z innego stanu społecznego. Wśród inteligencji natomiast podporządkowaniem się zaborcy, biernością, brakiem działania. W rzeczywistości jednak Wesele ma wydźwięk optymistyczny. Wyspiański nie odbiera bowiem nadziei na odzyskanie niepodległości, ale pokazuje, że jako naród musimy dojrzeć do takich czynów.
Wyjaśnienie poszczególnych symboli znajdziecie w kolejnej Odsieczy. Na koniec zauważcie jeszcze, że Wesele jest dramatem modernistycznym. Każda z części jest przejawem innego gatunku dramatu (akt I - realistyczny, akt II - symboliczno-frantastyczny, akt III - narodowy). Ponadto, Wyspiański stosował syntezę sztuk: muzyki (zabawa weselna, chocholi taniec), teatr (słowo, gest), malarstwo (obrazy Matejki wiszące w izbie), taniec.
I akcentem kończącym rozważania o rozrachunku S. Wyspiańskiego, na rozluźnienie atmosfery niech będzie... Bożena Dykiel z wódką, kiełbasą, ogórkiem i chlebem.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz